Ne İşe Yarar? Çeşitleri Nelerdir?

Rulman, birbirine göre farklı yönlerde dönen parçaların bu hareketi minimum sürtünme ile yapmasını sağlayan, daha az güç  harcanarak, daha yüksek devirlere çıkabilmesine olanak sağlayan bir makine elemanıdır.  Temel olarak 4 farklı ana parçanın bir  araya gelmesiyle meydana gelen rulmanlar, farklı boyutlardaki yataklar ve şaftlar için değişik ölçülerde üretilebilen  millerin yataklanmasında kullanılırlar.  Rulmanlar hassas makine elemanları oldukları için üretimleri yüksek teknoloji ve titizlik  gerektirir.  Bunun yanında rulmanlardan yüksek verim almak için doğru rulmanın seçilmesi gerekir.

Dairesel veya eksenel hareketle iş yapan veya çalıştırılan birçok makinede rulmanları görebilirsiniz. Aşağıda yer alan resimde,  direk sistemin içinde kullanılan resmi göreceksiniz. Direk sistemin içinde yer alan bir iç halka ve bir dış halkanın iç içe  geçirilmesiyle oluşturulmuş basit bir rulmanı görmektesiniz. Bu halkaların birbiri içerisinde rahatça dönebilmesi içinse, ara kısıma  yerleştirilmiş bir dizi makara serisi bulunur. Bu makaraların hepsinin aynı boyut ve pürüzsüzlükte çok hizalı ve düzgün şekilde  yerleştirilmesi rulmanın kalitesi ve ömrü açısından hayati önem taşır. Teknolojisi en yüksek fabrikalar doğal olarak en kaliteli  rulmanları rahatlıkla üretebilmektedir. Rulmanları önemli kılan ise, verilmesi gereken hareketin mümkün olan en az sürtünmeyle  yani güçten en az ödün verilerek iletimini sağlamaktır. 

Rulman Seçimi ve Rulmana Gelen Yükler

Hareketli millerin sabit gövdelere yataklanması için kullanılan rulmanların, günümüzde makine teknolojisinin gelişimiyle kullanım alanları ve oranları daha çok artmaktadır. Makine tasarımında vazgeçilmez olan bu makine elemanının çok fazla çeşidi bulunmaktadır. Bunlar en modern imalat yöntemleri ile ve yüksek kalitede malzeme kullanılarak üretilebilmektedirler. Birçok rulman arasından, çeşit ve ölçü bakımından en doğru rulmanı seçebilmek optimum makine tasarımı için oldukça önemlidir.

Bütün rulmanlar, birbirinden farklı karakteristik özellik taşırken, birbirlerine benzeyen çok yönleri de vardır. Bu yüzden en uygun olan rulmanı seçmek kolay olmamakla beraber rulman seçiminin asıl amacı, rulmanın uzun ömürlü çalışmasını ve görevini tam olarak yerine getirmesini sağlayabilmektir. Rulmanların seçiminde, hacim ölçülerinin yanı sıra yatak yükünün cinsi ve miktarı, öngörülen çalışma ömrü ve yataklama emniyeti dikkate alınmaktadır.

Rulmanlı yataklarda kataloglarda belirtilen iki türlü yük vardır. Dinamik yük; rulmanın yük altında dönme hareketi yapmasıyla meydana gelen yüktür. Statik yük ise; rulman eğer yük altında hareketsiz ise veya salınım hareketi yapıyorsa veya devir sayısı çok küçükse yuvarlanma elemanı ile yuvarlanma yüzeyi arasında en çok zorlanan temas noktasındaki kalıcı deformasyon hesap için esas alınır. Çoğu kataloglarda rulman seçimi statik ve dinamik yükler esas alınarak yapılmaktadır. Bundan dolayı bu yüklere uygun rulman seçimi önem arz etmektedir.

Rulmanlara herkesin anlayabileceği bir örnek vermek gerekirse, bisikletlerin tekerlek merkezinde jantın bağlı olduğu milin üzerinde rulman yer alır. Bu rulmanlar tekerlek milinin yataklanmasıyla tekerleğin ekseni etrafında rahatça dönebilmesini sağlamaktadır. Bu noktada rulman ne kadar kaliteli ve sürtünmesiz olursa, pedallardan bisiklete iletilen hareket de o denli kolay olacaktır. Bisikletlerde kullanılan bu rulmanlar yandaki resimdeki gibi makaralı değildir, bunlar bilyalı rulmanlardır.